Positieve gezondheid in de sport- en fitnessmarkt

Verschenen in Bodylife nummer 8 2016

De World Health Organisation (WHO) introduceert een nieuwe opvatting van het begrip 'gezondheid', hierin staat de mens meer centraal. De naam van deze nieuwe gezondheid omschrijving is 'Positieve Gezondheid'. De WHO definieerde in 1948 gezondheid als 'een toestand van compleet fysiek, mentaal en sociaal welbevinden en niet alleen de afwezigheid van ziekte of gebreken'. Nu, 68 jaar verder, is de levensverwachting van mensen toegenomen, maar zijn ook chronische ziekten enorm toegenomen.

Machteld Huber, onderzoeker en arts, publiceerde in 2011 in het tijdschrift British Medical Journal over een nieuw concept van gezondheid, naar aanleiding van haar eigen ervaring toen ze als huisarts zelf patiënt werd. Zij ging onderzoeken welke dingen haar energie gaven en ging daar meer aandacht aan geven. Ze merkte op dat ze veel beter met die klachten kon omgaan. Huber ontwikkelde een nieuwe gezondheid definitie: 'het vermogen om je aan te passen en je eigen regie te voeren, in het licht van de sociale, fysieke en emotionele uitdagingen van het leven'. De nieuwe definitie is niet alleen een verbreding in het denken over gezondheid, maar ook een empowerment van patiënten. Patiënten zagen in deze definitie zichzelf niet meer als slachtoffer van een ziekte, maar als mens die met veerkracht het beste uit zichzelf kan halen.

Positieve Gezondheid is daarna verder door ontwikkeld, en wel naar zes dimensies:

  • Lichaamsfuncties
  • Mentaal welbevinden
  • Zingeving
  • Kwaliteit van leven
  • Sociaal-maatschappelijk participeren
  • Dagelijks functioneren
  • Positieve gezondheid in de praktijk

De eerste focus van VWS in Nederland en van de GGD landelijk, is onderzoeken hoe Positieve Gezondheid en de zes dimensies geïntegreerd kunnen worden binnen de zorg sector. Positieve gezondheid is echter niet alleen een verantwoordelijkheid van de zorgprofessionals (afwezigheid van ziekte) maar ook patiënten, burgers, beleidsmakers, verzekeraars, 'public health actors'. Onderzoekers zijn aan de slag gegaan om Positieve gezondheid in hun omgeving vorm te geven.

Enkele voorbeelden:

  • Er is een Werkgroep Positieve gezondheid Noordelijke Maasvallei waar verschillende partijen waaronder gemeenten, GGD'en, zorgverzekeraar VGZ met verschillende zorg- en welzijnsorganisaties en de patiëntenorganisatie Zorgbelang samenwerken om eigen regie en het benutten van de mogelijkheden van mensen zoveel mogelijk het uitgangspunt laten zijn binnen de gezondheidszorg in die regio.
  • Bij het preventieprogramma 'Alles is gezondheid' stond de 'Make the move' actie in het teken van het thema Positieve gezondheid.
  • In Zuid-Limburg en Zeeuws-Vlaanderen experimenteren Machteld Huber en Zorgverzekeraar CZ met het concept van 'Positieve gezondheid' in de proeftuinen 'Anders Beter', 'Mijn Zorg' (Zuid-Limburg) en in 'GoedLeven' (Zeeuws-Vlaanderen).
  • Op Loketgezondleven.nl staan praktijkvoorbeelden waarbij een kleine groep voorlopers op het gebied van de Gezonde School nadenkt over de mogelijkheden van Positieve gezondheid voor het primair onderwijs.

Wat is de relatie tussen Positieve gezondheid, sport en bewegen?
Vooralsnog zijn er nagenoeg geen sport- en beweegpartijen betrokken bij de praktijkvoorbeelden. In een bijeenkomst van het preventieprogramma 'Alles is Gezondheid' heeft beweegmakelaar Tom Schrurs zijn rol en de waarde van bewegen toegelicht in het programma Overvecht Gezond. Schrurs is in dienst van Harten van Sport en verwijst mensen door naar geschikt beweegaanbod in de wijk Overvecht. Zijn presentatie is een belangrijke aanleiding voor het schrijven van dit artikel: in Utrecht Overvecht laat men zien dat er veel positieve gezondheid te winnen is met sporten en bewegen. En over deze kansen gaan we het nu hebben.

Wat is de waarde van sport en bewegen voor de 6 dimensies?

  • Sporten en bewegen heeft een positief effect op de lichamelijke functies (waaronder fysiek functioneren, energie, klachten, pijn). Het Human Capital Model laat duidelijk zien wat de effecten van bewegen zijn op fysieke waarde van sport.
  • Sporten en bewegen heeft ook een positief effect op mentaal welbevinden van mensen (waaronder cognitief functioneren eigenwaarde, respect, veerkracht). Er zijn diverse relaties aangetoond tussen sporten en het cognitief vermogen, het opbouwen van vertrouwen (vooral bij kinderen van belang) en het vrijkomen van endorfine (gelukshormoon) bij duursporters.
  • De relatie tussen sporten, bewegen en de zingeving dimensie is lastiger te leggen. Toch kan sporten zingevend zijn en is het nastreven van doelen en idealen van mensen in de sport aan de orde van de dag.
  • Onder de dimensie kwaliteit van leven horen begrippen als geluk beleven, genieten, lekker in je vel zitten, levenslust en balans. Begrippen die ervaren sporters zeker koppelen aan hun sportbeleving. Wie kent niet het gevoel na het sporten dat je toch blij bent dat je bent gaan sporten in plaats van op de bank te blijven zitten.
  • Tenslotte volgt de pijler sociaal-maatschappelijk participeren. Mensen hebben de keuze om alleen te sporten en bewegen, in groepsverband of in verenigingsverband. Juist bij de laatste twee speelt het aangaan van sociale contacten en betekenisvolle relaties. Vooral bij ouderen is het kopje koffie na het bewegen wellicht waardevoller dan het bewegen zelf.
  • Dagelijks functioneren gaat over goed voor jezelf kunnen zorgen zoals koken, aankleden en bewegen. Sporten draagt er aan bij deze handelingen een lang leven zelfstandig te kunnen blijven doen.

Welke kansen biedt Positieve gezondheid voor de sport- en fitnesssector?
Zoals we hierboven beschrijven, is het in de denkwijze van Positieve gezondheid heel logisch om sport- en beweegactiviteiten voor mensen met chronische aandoeningen aan te bieden. Je helpt een patiënt om zichzelf gezond te voelen en gezond te blijven.

De uitwerking van Positieve gezondheid vindt vooral op regionaal of lokaal niveau plaats. Op verschillende plekken in het land zijn partijen bezig positieve gezondheid voor hun regio of gemeente uit te werken zonder dat er een landelijk overzicht is.

Als sportaanbieder zou je ook eens na kunnen denken of je vanuit elke dimensie van het Positieve Gezondheid model invulling geeft aan activiteiten. Door aandacht te geven aan de verschillende dimensies, leren we ook als branche meer over een meer mensgerichte aanpak van sport en fitness en verbreden we wellicht ook onze dienstverlening naar een meer leefstijl gerelateerde aanpak, die misschien beter aan sluit op de behoeften van de leden. Ook kan de aandacht voor positieve gezondheid de connectie met de zorgsector in de regio versterken en de club sterker positioneren als preventiecentrum.

In de komende uitgaven zullen we blijven berichten over de ontwikkelingen rondom Positieve Gezondheid.
 

John van Heel - EFAA
j.vanheel@efaa.nl I 06 - 5362 3485

Edities